19-ноябрда Бишкекте ишкер айымдардын бїткїл дїйнєлїк кїнї белгиленди. Бул кїнї “Жаратман жана кайраттуу: ийгиликке карай кыргыз аялдарынын 30 жылдык жолу” аттуу конференция болуп, ага єлкєнїн ар кайсы аймактарында ийгилик жараткан ишкер айымдар келип катышышты. Иш-чара аялдардын экономикалык, саясий жана социалдык тармактардагы мїмкїнчїлїктєрїн тажрыйба алмашуу аркылуу кеўейтїї максатында “Курак” Аялдар Форуму” бирикмеси тарабынан уюштурулду.
Кыргызстан WED (Women’s Entrepreneurship Day) глобалдык демилгесине жетинчи ирет кошулуп жатат. Майрам єзї БУУнун колдоосунун астында 2014-жылы Нью-Йоркто негизделип, андан бери дїйнєнїн 140тан ашуун єлкєсїндє белгиленип келет.
Бул жолу WED-2021 Чоў-Алайдан башталып, ал жерден Алайга, Ошко келип, соўунда Бишкек шаарында жыйынтыкталды. Борбордогу конференцияга республиканын бардык булуў-бурчтарында иштеген бизнес тармагынын 300дєн ашык єкїлї келип, єздєрїнїн ийгиликтеринин тарыхын ортого салып, ишкердик боюнча жаўы байланыштарга ээ болуп, алдын ала келишимдерди тїзїїгє, тажрыйба алмашууга жана бизнес жїргїзїїдєгї єз кєндїмдєрї менен бєлїшїїгє мїмкїнчїлїк алышты.
Конференциянын алкагында бардык кызыкдар тараптар – демєєрчїлєр, єнєктєштєр, мамлекеттик органдардын жана бизнес чєйрєнїн єкїлдєрї келечекте маанилїї багыттар боюнча биргелешип, быйылкы жылы кабыл алынган аялдардын ишкердигин колдоо боюнча мамлекеттик программаны ар тараптуу талкууга алышты.
Жыйындын алкагында уюштурулган “Ишкер айымдардын жїзї менен” деп аталган фото сїрєт кєргєзмєсї дагы иш-чаранын кєркїн ачты. Ак-кара жана ар тїрдїї тїстєгї фотопортреттер кыргыз аялдарынын єндїрїш, соода жана кызмат кєрсєтїї тармагындагы 30 жылдык басып єткєн жолун чагылдырды. Экспозицияда мамлекеттик архивден алынган тарыхый жана заманбап сїрєттєр менен бирге, Кыргызстандын алдыўкы фотосїрєтчїлєрїнїн дагы эмгектери коюлган.
Данияр Амангелдиев, КР Экономика жана коммерция министри: “Аялзатынын экономикага жана коомго активдїї катышуусу экономиканын єсїшїнє єбєлгє болоору шексиз”
Бул конференция жаўы демилгелердин аянтчасы катары, айымдардын ишкердїїлїгїнє байланышкан айрым кєйгєйлєрдї чечїїгє, бирдиктїї ыкмаларды иштеп чыгууга мыкты мїмкїнчїлїк болуп саналат. Лидер айымдардын багынткан ийгиликтери, ишмердїїлїгї биздин єлкєнїн кєптєгєн айымдарын шыктандырат деп ишенем.
Аялзатынын ишкердигин єнїктїрїї бїгїнкї кїндє экономикалык єсїштїн їлїшїнїн маанилїї тенденцияларынын жана кыймылдаткычтарынын бири болуп саналат. Алардын экономикага жана коомго активдїї катышуусу экономиканын єсїшїнє жана гїлдєшїнє тїздєн-тїз єбєлгє тїзєт. Алсак, Улуттук статистикалык комитеттин маалыматы боюнча, 2021-жылы ишкер аялдардын саны 6 миўге жакын адамга (б.а. єткєн жылга салыштырмалуу 3га) кєбєйгєн. Ошондой эле социалдык багыттагы бизнести єнїктїрїїдє дагы бул эў маанилїї жагдай болуп саналат.
Маалым болгондой, айыл жерлеринде да кєптєгєн айымдар ишкерлик менен алектенишет. Андыктан алардын ишмердїїлїгїн жашыл экономиканын объективинде жигердїї єнїктїрїїгє болот. Органикалык, экологиялык таза продуктуларды єндїрїї дагы жакшы мїмкїнчїлїктї тїзмєкчї.
Экономикалык иштин мамлекеттик классификаторунда Кыргызстандын креативдїї экономикасынын сектору ишмердїїлїктїн 12 тармагында (басма иши, маалыматтык-коммуникациялык технологиялар (анын ичинде компьютердик оюндар), музыка, сїрєт, коммуникация, архитектура, жарнама, дизайн жана мода, искусство, кино, зергерчилик) жана креативдїї индустриянын тармактык адистешїїсїнїн 20 тїрїн камтыйт. Бул тармакта айымдардын активдїї катышуусу їчїн олуттуу потенциал бар. Учурда министрлик Кыргызстанда креативдїї экономиканы єнїктїрїї боюнча концепциянын долбоорун иштеп чыгууда.
Кыргыз Республикасын 2026-жылга чейин єнїктїрїїнїн Улуттук программасында аялдардын катышуусу менен ишкердикти єнїктїрїїгє єзгєчє кєўїл бурулган. Министрлик “2022-2026-жылдарга Кыргыз Республикасында аялдардын ишкердигин колдоо жана єнїктїрїї программасын бекитїї жєнїндє” токтомдун долбоорун даярдады, ал жакын арада кабыл алынат.
Эзелтеден эле аялдар їй-бїлє очогунун, адеп-ахлактын сактоочусу болуп келген. Ар бир адамдын тагдырындагы эў жакшы жана жаркын окуялар айымдар менен байланышкан. Экономика жана коммерция министрлиги ишкер айымдардын чыгармачылык жана профессионалдык потенциалын ачууга бардык шарттарды тїзмєкчї. Келечекте биз коомдук жана экономикалык ишмердїїлїктїн бардык чєйрєлєрїндє кєптєгєн жаўы ысымдарды угабыз деп ишенем.
Аида Касымалиева, Жогорку Кеўештин тєрагасынын орун басары : “Кыргызстанда аялдардын ишкердиги улуттук єнїгїїнїн приоритеттїї багыты катары каралат”
-Кыргыз Республикасында аялдар калктын 50,4 пайызын тїзєт. Бїгїнкї кїндє экономикалык ишмердїїлїктїн тїрлєрї боюнча аялдардын иш менен камсыз болушу 38,4 пайызды тїзєт. Бардыгыбызга белгилїї болгондой, аялдардын басымдуу бєлїгї социалдык ишкердик, жеўил єнєр жай, сулуулук индустриясы, соода, туризм, тейлєє, коомдук тамактануу жана башка тармактарда иштешет.
Аялдардын їлїшї саламаттыкты сактоо жана социалдык кызматтар (84), билим берїї (80), мейманканалар жана ресторандар (60) сыяктуу тармактарда дагы жогору. Кошумчалай кетсек, жалпы иштеген калктын ичинен жумуш берїїчїлєрдїн басымдуу бєлїгїн эркектер тїзєт (70).
Бирок ушул эле учурда жаўы, айымдар їчїн салттуу эмес деп аталган адистиктерди окуп-їйрєнїп, изилдеген аялзаты дагы кєбєйїїдє. Мисалы, IT технологиялар.
Кыргызстанда аялдардын ишкердиги улуттук єнїгїїнїн приоритеттїї багыты катары каралат. Учурда єлкєдє эл аралык агенттиктердин колдоосу менен аялдардын ишкердигин єнїктїрїїгє багытталган бир катар долбоорлор ишке ашырылып жатат.
Айнура Сагынбаева, «Курак» аялдар форумунун тєрайымы: “Ишкер айымдарга кєўїл бєлїнїп, аларга жардам берїї учурдун талабы”
Кыргызстандын калкынын жарымын аялдар тїзєт. Андыктан аял ишкерлерди колдоо менен биз мамлекеттин экономикалык абалын жакшырткан болобуз. Биздин єлкє бїткїл дїйнєдє 19-ноябрда белгиленїїчї аялдардын ишкердик кїнїн (Women’s Entrepreneurship Day) жетинчи жолу майрамдап жатат.
Бул жылы иш-чара Кыргызстандын 30 жылдык эгемендїїлїгїнє арналып жатат. Себеби эгемендиктин алгачкы жылдары кыйынчылык заманында аялдар чаар баштыгын жонуна кєтєрїп алып соода-сатыкта иштеп, экономиканын тїптєлїшїнє чоў салымын кошкон. Ошондой эле быйыл аялдар кїнї «Ааламга жол айылдан башталат» деген белгилїї лозунг менен єтїп жатат. Себеби аймактарды кєтєрмєйїнчє биз эч бир максатка жете албайбыз.
Бул иш-чарада ийгиликтїї ишкер айымдардын катышуусунда мастер-класс, тренингдер єтмєкчї. Мыйзамда аял, эркектин укугу бирдей, бирок мїмкїнчїлїктєрї айырмаланат. Себеби аял кишинин мойнунда їй-бїлєсїнє кам кєрїї, балдарын тарбиялоо деген да чоў жоопкерчилиги бар. Андыктан ишкер аялдарга кєўїл бєлїнїп, аларга жардам берїї учурдун талабы.
Автор: Чолпонай ТУРДАКУНОВА