-Абдан кызыктуу. Эми мен Кытайдын ички саясаты боюнча бир нече суроо бергим келет. Себеби, Кытай биздин эң жакын, эбегейсиз ири кошунабыз жана бизде көптөгөн суроолор бар. Биринчиден, ушул жылдын октябрь айында негизги окуя – Кытайдын Коммунисттик партиясынын 20-съезди өтөт. Коммунисттик партия азыркы Кытайдын турмушунда кандай роль ойнойт?
-Абдан жакшы суроо, кыска убакыттын ичинде бул оор суроого жооп берүү кыйын. Ооба, Кытайдын Коммунисттик партиясы жакында 20-съездин өткөрмөкчү. Бул, сиз белгилеп өткөндөй , жаңыланган социалисттик державаны толук куруунун эки этаптуу стратегиялык планын толук кароону сунуш кылган өтө маанилуу съезд.
Түшүндүрмө бере кетейин, биздин эки кылымдык планыбыз бар, биринчиси бүтүп калды, экинчиси жүрүп жатат, экинчи кылымдык планды жакшы аткаруу үчүн эки этаптан турган стратегиялык планды иштеп чыктык. Биринчи этап — 2020-жылдан 2035-жылга чейин социалисттик модернизацияны ишке ашыруу, Кытайды 2035-жылдан ушул кылымдын ортосуна чейин бай жана кубаттуу, демократиялуу жана цивилизациялуу, гармониялуу жана кооз, модернизацияланган социалисттик державага айландыруу. Мына ушул съездде жалпы чечимдер, бирдиктүү кадамдар талкууланат.
Мындан тышкары, салт катары келерки беш жылдыктын стратегиялык милдеттери жана негизги демилгелери изилденет. Анткени бизде беш жылдык план бар. 2012-жылы жолдош Си Цзиньпин КПКнын 18-курултайында ККП БКнын Башкы катчысы болуп шайланып, кытайлык өзгөчөлүктөргө ээ социализм жаңы доорго кадам таштады. Элге багытталган өнүгүү концепциясына ылайык, Кытай элин кайра жаңылануу боюнча Кытайдын планын ишке ашыруу үчүн, ККП эки кылымдын максаттарын койду, атап айтканда, КПКнын 100 жылдыгына карата орточо гүлдөп-өнүккөн коомду куруу жана жаңыланган социалдык мамлекетти толугу менен куруу.
Өткөн жылдын 1-июлунда КПКнын Борбордук Комитетинин Генералдык катчысы Си Цзиньпин өзү да бардык партиялаштардын жана Кытайдын көп улуттуу элинин талыкпаган аракети менен биз жүз жылдыктын алгачкы максатына кадам таштадык деп жарыялаган. Кытай жеринде орточо бакубат коом толугу менен курулду, абсолюттук жакырчылык биротоло жок кылынды. Бул кытай улуту чоң секирик жасады – бутуна туруп, жакшы жашоого өтүп, күчтүү, кубаттуу өлкөгө айланып баратат дегенди билдирет. Кытайдын статусу бардык жагынан олуттуу бекемделди.
Кытайдын ИДПсы 2021-жылы 110 триллион юаньдан ашты (14,8 триллион долларга барабар). Кытай дүйнөдөгү эң өнүккөн өнөр жай системасын курду жана муну бүткүл дүйнө пандемиянын фонунда ачык сезди. Кытайдын илимий-техникалык күчү кыйла өстү, Кытай дүйнөдөгү инновациялык өлкөлөрдүн бирине айланды. Кытай реформа жана ачык саясатта жаңы ийгиликтерге жетишти, «Бир алкак-бир жол» биргелешкен курулушу бекем жана олуттуу натыйжаларды берди. Албетте, кийинки он жылдын ичинде кытай элинин турмушу абдан жакшырганын айта кетуу керек, ал ар тараптуу өнүгүүгө жетишти деп айтууга болот.
100 миллионго жакын айыл тургундары жакырчылыктан чыгарылды. Кедей аймактардагы айыл элинин колунда болгон кирешеси 2013-жылы 6079 юанды түзсө, 2020-жылы 12588 юанга чейин өстү. Ар бир айылда магистралдык жолдор жана 4G түйүндөрү бар. Айылдык электрондук соода, айылдык туризм жана эс алуу айыл чарбасы тез өнүгүп жатат.
Кытайдын иштеп жаткан темир жолдорунун жалпы узундугу 150 000 кмден ашык, анын ичинде 40 000 км ылдам жүрүүчү темир жол бар, муну Жердин узун экватору менен салыштырууга болот. 2021-жылдын акырына карата жогорку ылдамдыктагы темир жол жүргүнчүлөрүнүн саны 2,53 миллиардга жетти. Шаарларда жана айылдарда иш менен камсыз кылуунун жылдык орточо өсүшү 13 миллиондон ашык адамды түзөт. Башкача айтканда, жыл сайын Кыргызстандан экини кошкондой жаңы жумуш орундары пайда болот. Негизги медициналык камсыздандыруу жана социалдык камсыздоо системасы 1 миллиарддан ашык адамды камтыйт, жашоонун узактыгы 75тен 78 жашка чейин өстү.
Кытай дүйнөдөгү эң ири жана технологиялык алдыңкы тармактык инфраструктураны курду. Тамак-ашка онлайн буйрутмалар жана сатып алуулар, мобилдик терминалдын QR код менен төлөмдөрү, онлайн такси кызматтары, аралыктан иштөө, онлайн билим берүү, телемедицина, акылдуу үй адамдарга ыңгайлуулукту гана эмес, көбүрөөк эркиндикти жана ар тараптуу өнүгүүнү алып келмекчи. Гарварддагы Кеннеди мектеби жүргүзгөн узак мөөнөттүү сурамжылоонун жыйынтыгына ылайык, кытай элинин Өкмөткө болгон канааттануусу 2003-жылдагы 86,1 пайыздан 2016-жылы 93,1 пайызга чейин өскөн. Бул дүйнөдөгү бардык башкаруучу партиялар сыймыктана турган эң сонун натыйжа. ККП өзүнүн түпкү максатында ар дайым элдин бактылуу турмушуна кызмат кылуу жана кытай элин жаңылантуу багытында карманып келген. Ар бир кытай ККПнын жетекчилиги астында улуу жетишкендиктерге ээ болгонун абдан жакшы сезип , түшүнүп турат жана ККП Кытайдын партиясы менен мамлекеттин иштерин жеңиштен жеңишке жетелеген эң алдынкы өзөгү экендигине макул. Бул Компартиянын ролу.
